Thời kỳ đó, nếu không có đổi mới chung trên mọi mặt văn học nghệ thuật, thì không có đổi mới về kịch bản văn chương, như một khâu thiết yếu nhất dành cho sáng tạo vở diễn sàn diễn
Do vậy, những vấn đề ông phát hiện về hình tượng quần chúng, bao giờ cũng mang tính thời sự mạnh, đúng với thời khắc lịch sử. Kịch bản có thể phải sắp đặt lại, phải dùng phương tiện này khác để dàn dựng, song, xin đừng làm sai lạc, đừng thêm nếm vô lối, đừng vẽ rắn thêm chân, để mọi xử lý đạo diễn và diễn xuất sân khấu phải thật nhuyễn, không sống sượng.
Nên chăng, các rạp hát tiếp tục phát huy hiệu ứng của liên hoan, tiếp tục diễn các vở kịch của Lưu Quang Vũ nhưng đầu tư dài hơi, có chiều sâu cho các vở diễn để hoàn thiện đội ngũ những người làm nghề, và hơn hết là để công chúng có cái để xem, để nhớ, để nghĩ và để yêu. Chẳng hạn, khi cần diễn viên đóng vai Châu trong “Mùa hạ cuối cùng”, Nhà hát Tuổi trẻ phải hài lòng chọn Tùng Linh.
Một tuần liền, ngày hai buổi, ở đâu có kịch Lưu Quang Vũ ở đó rạp chật ních người xem, thậm chí có những hôm khán giả phải đứng xem từ ngoài chuồng chồ. Quả tình, nhà viết kịch Lưu Quang Vũ đã đau đớn thật sự, đau đến tận gan ruột, với nỗi đau của quần chúng, nhân loại…Bởi vậy, những vấn đề ông đặt ra là những bức xúc và nhức nhói tồn tại xuyên suốt từ thời đoạn xã hội này sang thời đoạn từng lớp khác, từ không gian này sang không gian khác, thậm chí xuyên thời kì như những lời dự báo, những tiên cảm.
Khi đụng đến những kịch bản sân khấu có giá trị đã được định vị thì mới thấy, đó là điều đáng báo động về đào tạo sàn diễn. Đừng hy vọng cái tác động hình thể (thân xác) của diễn viên, vốn chỉ nhằm gây tác động về "phần nhìn" tới người xem, sẽ khiến người ta nhớ lâu. Công chúng cũng cho thấy, họ không hề thơ ơ, quay lưng với sân khấu.
Vấn đề đặt ra là, trong thời gian diễn ra liên hoan vé được phát miễn phí, nếu phải bỏ tiền mua vé, liệu các vở kịch của Lưu Quang Vũ có cuộn được nhiều khán giả đến vậy không? NSƯT Chí Trung tự tín đáp: “Với hiệu ứng như thế này, với sự quan tâm về anh Vũ tốt như thế này, thì tôi bảo đảm 70% lượng khán giả đến xem sẽ bỏ tiền mua vé”.
Là một nhà thơ anh tài thực thụ và cuộc sống riêng trải qua quá nhiều thăng trầm, ở Lưu Quang Vũ sớm hình thành một thứ trực quan thi ca cực kỳ tinh tường và bén nhạy.
Là thi sĩ có trực quan mạnh nên bao giờ Lưu Quang Vũ cũng có cái nhìn hiền lành, ấm áp, thông cảm, bên cạnh một cái nhìn dân chủ, mang tính hí hước, giễu và phản biện. Do vậy, hình tượng sân khấu lớn nhất trong kịch Lưu Quang Vũ chính là dân chúng: Người làm vườn, người cắt tóc, anh bộ đội, những bé Tí, bé Tị, Sila, anh hàng thịt, nhà giáo nghèo, em bé bán báo, em bé mồ côi mẹ, những nàng dâu hiếu thảo, người vợ thủy chung, người mẹ đôn hậu…, với những thân phận và cảnh ngộ rất bình dân, thường nhật trong xã hội.
Phải chăng chúng ta vẫn thiếu những đạo diễn trẻ thật hào kiệt, hiếm hoi diễn viên ngôi sao? Đạo diễn xử lý như thế nào để vẫn xáp với tư tưởng của kịch bản nhưng lại không cần áp từng chi tiết đến mức nô lệ vào kịch bản. Một vấn đề nữa được nhiều khán giả đặt ra khi xem các vở diễn của Lưu Quang Vũ là hiện thời rạp hiện đại hơn, sân khấu, phục trang đẹp hơn, ánh sáng, âm thanh tốt hơn trước nhiều, các đạo diễn cũng rất nỗ lực tìm tòi, sáng tạo, nhưng khi xem khán giả vẫn thấy các vở diễn còn chưa đạt đến chiều sâu nhiều xã hội ý nghĩa của kịch bản
Hoặc chúng được khởi đầu từ thời sự mà có thể chạm tới cái vĩnh cửu. Trong 10 năm đỉnh cao, Lưu Quang Vũ cho ra đời 50 vở kịch, con số khiến nhiều người ngỡ ngàng, phải dùng đến hai từ “kỷ lục”. Trong khi Chí Trung, Đức Hải, Lan Hương ngày xưa đóng vở này vào đúng độ tuổi của mình nên có sự thông cảm, chia sẻ, hóa thân vào nhân vật rất dễ đẹp về hình thể và hay về diễn xuất.
Tác giả được Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam và Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch chọn ở đây là Lưu Quang Vũ, người đã từng là "hiện tượng sàn diễn" thời kỳ đổi mới, đã từng “kéo” hàng triệu người xem đến sàn diễn, ngay từ những năm 1970-1980. Theo nhà phê bình Nguyễn Thị Minh Thái, Lưu Quang Vũ là một hiện tượng sân khấu bật sáng rõ ràng của thời kỳ đổi mới.
Và bởi thế, những vấn đề triết học nhân sinh lớn lao, day dứt từ xã hội Việt Nam hiện đại do Lưu Quang Vũ phát hiện đã được cất cánh từ những kịch bản tưởng chừng chỉ nóng bức trong tính thời sự của nó, để bay cao trên đôi cánh triết lý như “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” hoặc “ Ông vua hóa hổ”.
Minh chứng mới nhất là tối 8-9, thời điểm liên hoan chưa bắt đầu, rạp hát Tuổi trẻ diễn vở “Mùa hạ cuối cùng” khán giả đến xem được nửa rạp, vé là do khán giả bỏ tiền mua, ông Trương Nhuận, Giám đốc hí trường tuổi xanh cho biết.
Cảnh trong vở 'Hồn Trương Ba, da hàng thịt' của hí viện Kịch Việt Nam. Để công chúng yêu mê, diễn viên phải diễn đến tận… đáy chữ, diễn ăn ý với thông điệp kịch bản, nếu không thì nhà văn viết kịch bản cho ai? Khi ướm vào những kịch bản có giá trị văn học, có giá trị sân khấu lớn mới thấy sự kế cận của những đạo diễn, sự kế cận của những diễn viên, nghệ sĩ còn nhiều hẫng hụt, như là chân quá nhỏ mà đi đôi giày quá đỗi.
Chưa đến giờ diễn nhưng rạp đã kín chỗ Khi ngóng và phát hiện những vấn đề từ các nhân vật khôn cùng bình dị này, Lưu Quang Vũ đã nhìn rất tinh tế và tránh cái nhìn đơn điệu một chiều. Trong kịch Lưu Quang Vũ, thành ra, cái vĩnh cửu luôn song hành với tính thời sự. Cũng theo nhà phê bình Nguyễn Thị Minh Thái, các nhân vật mà Lưu Quang Vũ yêu mến nhất, tha thiết nhất trong những kịch bản văn chương của ông chính là những người dân thông thường trong từng lớp Việt Nam hiện đại, nhất là trong thời kỳ đổi mới.
Có nhẽ, khoảng trống về kịch bản mà Lưu Quang Vũ để lại vẫn chưa thể lấp đầy. Chính vì thế, trong hầu như các vở kịch của Lưu Quang Vũ, đều hiện diện hoặc đều lắng sâu một nỗi đau thấm tháp nhân tình. Chứng cứ chính là những suất diễn đông nghịt khán giả
Nhân dân-hình tượng lớn nhất trong kịch Lưu Quang Vũ Sau đúng 25 năm, khán giả Thủ đô mới được sống lại khoảng thời kì mà đêm nào sàn diễn kịch cũng sáng đèn và đông nghịt người xem.
Công chúng không hề lạt với sân khấu Một trong những mục đích mà liên hoan các tác phẩm của tác giả Lưu Quang Vũ hướng tới là tạo làn sóng mới cho sân khấu Việt Nam, để lấy lại người xem, cũng như giúp các thành phần sáng tạo sàn diễn, từ tác giả đến đạo diễn, diễn viên, họa sĩ, nhạc sĩ và cả công chúng xem kịch… có những bài học kinh nghiệm về mọi phương diện sàn diễn, nhất là về kinh nghiệm viết kịch… từ Lưu Quang Vũ.
Bằng trái tim của một nhà thơ, ông có tài nhìn thấu tận đáy vấn đề, nhìn thấu những xung đột trong xã hội để rồi chóng vánh nắm bắt bản tính và đưa thẳng vào kịch bản sàn diễn, vốn là nơi chứa đựng cao nhất những khả năng phát ngôn, bình luận trực tiếp và những suy tư đau đáu về nhân sinh, từng lớp luôn đặt ra trong sự phức tạp, bề bộn đau thương và vất vả tìm đường phát triển của tầng lớp Việt Nam đương đại.
Bài và ảnh: MINH NHÃ. Các rạp hát dù tự bỏ tiền dựng vở, kinh phí đi lại, ăn ở trong thời kì diễn ra liên hoan, nhưng đều rất nao nức dự.
Người dân nghĩ gì về thể chế, về những bất ổn trong quản lý xã hội, trong đạo đức kỷ cương tầng lớp đang bị phai hóa và cách hành xử của cơ quan hành pháp với dân chúng nên như thế nào để không xảy ra những thảm kịch tầng lớp, như trong kịch bản “Lời thề thứ 9”, “Ai là thủ phạm”, “Vụ án 2000 ngày”, “Mùa hạ cuối cùng”.
Giám đốc rạp hát Kịch Quân đội, NSƯT Minh Hằng cho biết, khi nhận được thông báo mời tham gia liên hoan này, dù đang rất bận với nhiều nhiệm vụ chính trị phải thực hiện, nhưng hí trường vẫn vậy dự vì coi đây là dịp tạo điều kiện cho các nghệ sĩ, diễn viên của Nhà hát tả ái tình, tâm huyết, lòng kính trọng của mình qua các vai diễn, vở diễn đối với Lưu Quang Vũ.
25 năm sau ngày ông mất, chưa tác giả sàn diễn nào làm được điều đó. Cảnh trong vở "Ông không phải là bố tôi" của hí trường Kịch Hà Nội. QĐND - Lần trước hết ở Việt Nam diễn ra một liên hoan sàn diễn đặc biệt chỉ gồm các vở diễn của một tác giả. Tùng Linh phải đóng vai 18 tuổi trong khi tuổi thật của Linh đã là 30.
Những ngày diễn ra liên hoan này, sau 25 năm ngày mất của Lưu Quang Vũ, phòng khán giả các rạp Đại Nam, Công Nhân, hí viện Tuổi trẻ lúc nào cũng chật cứng.
Vấn đề thiếu hụt đạo diễn, thiếu hụt anh tài diễn viên là có thật. Đây rõ ràng là một luồng sức sống mới cho sàn diễn phía Bắc. Theo ông, vấn đề của sân khấu kịch hiện giờ là quảng bá tác phẩm đến công chúng. Hiện, đôi khi diễn viên phải bằng thủ pháp, phải cố, phải gượng… ông Trương Nhuận thông tõ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét